Als we niet dood gaan aan het klimaat, dan wel aan een overdosis klimaat in het nieuws.

Kijk, of we nu wel of niet op dood door overstroming, dood door droogte of dood door verbranding afstevenen of door alledrie tegelijkertijd: ik zou het je niet definitief kunnen zeggen. Ik ben geen wetenschapper, ik lees en luister ook maar naar wat er aan wetenschappelijke waarheden en onwaarheden langs komt. Het ziet er niet goed uit, dat is zeker. Maar kunnen we er nog iets aan verhapstukken?

Het klimaat lijkt mij eerlijk gezegd een maatje te groot voor ons. Ik heb ooit eens 100 meter van mij af een hele grote, dikke boom dwars doormidden gespleten zien worden door een blikseminslag. Sindsdien denk ik dat we op de keper beschouwd niet veel voorstellen in het grotere plaatje van het universum. We kunnen veel, maar moeder natuur kan nog veel meer. Als zij ooit op een dag opstaat met een serieus ochtendhumeur, schudt ze de die hele planeet van ons in een keer ondersteboven.

Maar goed, het is de mens eigen om te denken dat ‘m alles lukt. Dus wordt er nu al sinds Al Gore met ‘n videootje voorbij kwam vlijtig gewerkt aan de mooie illusie dat we klimaatverwarming wel even kunnen resetten. Natuurlijk, niets doen is geen optie, maar dit is een opgave van buitenaardse omvang. Of iedereen op deze aardkloot z’n gedrag, om niet te zeggen: z’n leven maar even wil veranderen de komende jaren. Gaat dat niet lukken, dan kan er sowieso een kruis over het hele project.

Dus zou je zeggen: wees een beetje vriendelijk, een beetje redelijk. Leg het goed uit, wees eerlijk, betrek de burger erbij, maak ‘m deelgenoot van het probleem, vertel wat we kunnen doen en hoe hij kan helpen, wat er de voordelen van zijn en laat je als overheid, politiek en wetenschap zien als enthousiaste aanjagers van zinvolle oplossingen.

Informeren, inspireren, activeren, langs die lijn hoor je dan zo’n beetje te werken aan het bouwen van vertrouwen in de goede afloop. Dat is de manier om mensen te laten wennen aan het idee van verandering. Zo vergroot je de kans dat ze meegaan in je boodschap zowel als mee willen werken aan de oplossing. Gedragsverandering is tenslotte zo’n beetje het aller-aller-allermoeilijkste om te bewerkstelligen. Elke goede communicatie professional kan je dat vertellen en niet zelden uit ervaring.

Maar wat is het geworden?

Als jullie niks doen, gaan we dood. Als we te laat zijn, gaan we dood. Als we te weinig doen, gaan we dood. Als jullie niet meewerken, gaan we dood. Als we te langzaam zijn, gaan we dood. Als we boven 1,5% graad komen, gaan we dood. Als we in 2030 niet zijn waar we moeten zijn, gaan we dood. Zijn we in 2030 bij toeval niet dood gegaan, dan gaan we in 2050 echt 100% zeker dood als we niet nú die 17 windmolens van 260 meter hoog op 400 meter van jouw huis neerzetten.

Het is een narratief dat de nauwelijks onderdrukte ondertoon meedraagt van ‘Omdat het moet’.

Sense of urgency, prima om dat onderdeel te maken van een urgente boodschap. Maar ten eerste kun je erg overdrijven en ten tweede is het op een gegeven moment niet meer nodig. Klimaatverandering, we weten het nu wel. Dat verhaal begint mensen op de zenuwen te werken. Die hebben wel urgentere zorgen aan hun hoofd dan klimaat, klimaat, klimaat. Die beginnen op een gegeven moment zelfs achterdochtig te worden als de weerman bij de NOS elk onverwacht hagelbuitje het resultaat van klimaatverandering noemt.

Dan moet je niet vreemd opkijken als er links en rechts ‘great reset complotten’ ontstaan. Natuurlijk is dat allemaal dom gelul van mensen met teveel tijd en te weinig hersens, maar als je erom vraagt kun je het krijgen. Het werkt alleen maar vertragend en dus contraproductief.

Hoe harder en vasthoudender politici en overheden op die klimaattrommel blijven rammen met hun ‘Omdat het moet’ refrein, hoe meer mensen de luiken ervoor zullen sluiten. En wat dan ook niet helpt, is dat een of ander Zweeds schoolkind je komt uitschelden dat klimaatverandering allemaal jouw schuld is en als je dan toevallig een keer een museum in stapt, staat daar een Extinction Rebellion rebel met z’n hoofd in tomatensaus tegen een Vermeer geplakt. Want olieverf! Serieus?

Al die plannen voor een beter klimaat in 2030 of 2050, op deze manier gaan ze ‘m niet worden. Je kunt elke maatregel bedenken die je wilt, maar je zult er altijd weer draagvlak voor moeten creëren – en creëren is iets anders dan afdwingen. Gedragsverandering begint bij willen, niet bij moeten. Daarom is ‘Omdat het moet’ een klimaat narratief dat maar het best zelf heel snel een zachte dood kan sterven.